İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Toros, eyyam-ı bahur sıcaklarının Kurban Bayramı boyunca etkisini göstereceğini söyledi.
Eskilerin yaz mevsiminin en sıcak ve boğucu günlerini ifade etmek için kullandığı eyyam-ı bahur, 31 Temmuz ile 7 Ağustos tarihleri arasına denk geliyor.
BAYRAN İTİBAREN YAZIN EN SICAK GÜNLERİ YAŞANACAK
Yerini “çöl sıcakları”, “cehennem sıcakları” ve “Afrika sıcakları” gibi terimlere bırakan eyyam-ı bahur, bu sene bayram döneminde etkisini hissettirecek.
Toros, İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Modelleme Takımı’nın değerlendirmelerine göre, sıcaklıkların artmaya başlayacağını belirterek, sıcak günler olarak ifade edilen eyyam-ı bahurun artık daha uzun ve etkili olacağını kaydetti.
Yurt genelinde Kurban Bayramı’ndan itibaren yazın en sıcak günlerinin yaşanmaya başlayacağını dile getiren Toros, şöyle devam etti:
“Eyyam-ı bahur sıcakları bayram boyunca etkisini gösterecek. Bayramın ilk günü Akdeniz ve Ege bölgelerinde 35 dereceyi aşan sıcaklıklar gözleniyor. Arap Yarımadası üzerinde yer alan kuru ve sıcak alçak basınç merkezinin etkisiyle Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde 40 dereceyi aşan sıcaklıklar beklenmekte.”
DOĞU KARADENİZ’DE YAĞIŞ VAR
Toros, bayramın birinci ve ikinci gününde Doğu Karadeniz’de gök gürültülü yağış beklenirken, bölgede sıcaklıklarının 23-25 derece arasında değişeceğini ifade ederek, bayramın 3 ve 4. günlerinde batıdan gelen oluk sistemi nedeniyle Marmara ve Ege’de sıcaklıkların birkaç derece düşerek 27-29 derece hissedilmesinin beklendiğini anlattı.
Akdeniz’de Toroslar ve çevresinde gök gürültülü yağışlar görülmesiyle birlikte sıcaklıklarda 1-2 derecelik düşüş tahmin edildiğini dile getiren Toros, kuzeyde yer alan soğuk sistem sebebiyle Doğu Karadeniz kıyılarında yerel sağanak yağışların devam edeceğini aktardı.
GÜNEŞ ÇARPMALARINA AMAN DİKKAT
Bayramın ilk günleri etkisini gösterecek eyyam-ı bahur günlerinde yaşlı, çocuk, hamile ve hastaların sıcaktan olumsuz etkilenebileceklerini belirten Toros, “Eyyam-ı bahur sıcaklıklarında vatandaşlar güneş çarpmalarına karşı dikkatli olsunlar. Işınların daha dik geldiği saatlerde güneşe daha az maruz kalsınlar. Çok yorucu işlerle uğraşanlar daha dikkatli davranmalılar. Bu günlerde hepimiz daha çok su tüketmeyi ihmal etmeyelim.” ifadelerini kullandı.
Eyyam-ı bahur ne demek? Meteoroloji tabiri eyyam-ı bahur nedir ve ne zaman olur?
Kurban Bayramı’nda havanın nasıl olacağı merak edilirken, uzmanlar eyyam-ı bahur sıcaklıklarının başlayacağını ve güneş çarpmalarına karşı dikkatli olunması uyarısında bulundu. ‘Türkiye haritalı hava durumu tahmini’ni merak eden vatandaşlar, ‘eyyam-ı bahur ne demek?’ sorusunun yanıtını internette araştırırken, eyyam-ı bahur sıcaklıklarının Kurban Bayramı boyunca Doğu Karadeniz hariç yurt genelinde etkili olacağı öngörülüyor. İşte, ‘eyyam-ı bahurun anlamı’…
Eyyam-ı bahur, yaz mevsiminin en sıcak ve boğucu günlerine verilen Arapça kökenli Türkçe sözcüktür. Kuzey yarımkürede, temmuz ve eylül tarihleri arasında yaşandığı kabul edilmektedir. Güney yarımkürede ise bu tarih ocak ve mart arasına düşer. Kesin tarih, içinde bulunulan bölgeye, boylama ve iklim koşullarına göre büyük değişiklikler gösterebilir.
Ülkemizde ağustos ayının ilk haftalarında karşılaşıldığı söylenen eyyam-ı bahur’un 1-8 Ağustos tarihleri arasında gerçekleştiği düşünülmektedir.
Eski bir inanışa göre, bu sıcak günlerin Büyük Köpek Takımyıldızı’nda bulunan Sirius çift yıldızıyla bir bağlantısı vardı. Sirius’un görüldüğü tarihlerde kahverengi köpekler kurban ederek Sirius’u hoşnut etmeye çalışırlardı. Antik Yunan ve Antik Roma kültürlerinde de yaygın olan bu inanış nedeniyle bu günler Latince ‘diēs caniculārēs’ olarak anılmaktaydı. Çağdaş Avrupa dillerinde bu terimden türeyen adlar hâlâ kullanılmaktadır. (İngilizce: Dogdays, Almanca: Hundstage gibi…) Türkçe’de kullanılan eyyam-ı bahur terimi kullanılırlığını büyük ölçüde yitirmiş olup, bunun yerine ‘cehennem sıcakları’, ‘Afrika sıcakları’ gibi terimler kullanılmaktadır.
Antik Roma kültüründe eyyam-ı bahur günleri 24 Temmuz-24 Ağustos günleri olarak kabul edilirdi. Bu tarihler Alman, Fransız ve İtayan kültürlerinde geçerlidir. Türk kültüründe bu tarih temmuz sonuyla ağustos ortaları arasında günler olarak kabul edilmektedir.
Eyyam-ı bahur günleri, kalp ve göğüs hastalıkları olanlar için riskli dönemlerdir. Kişilerde aşırı stres ve asabiyet görülebilir. Orman yangınları başlayabilir. Enerji hattı kablolarının esnemesi, yol malzemelerinin erimesi ya da demiryollarında rayların genleşmesi gibi nedenlerle can ve mal kaybına neden olan kazalar yaşanabilir. 2000’li yıllarda, Avrupa’daki sıcak hava dalgalarına bağlı sağlık sorunlarından her yıl on binlerce kişi yaşamını yitirmiştir.