2.5 aydır süren kısıtlamalar en kapsamlı normalleşme adımıyla bugün kalktı. Ancak ‘milat’ gününde Bolu örneği uyarı fişeği. Kentteki vakaların sokak yasağından önce ve sonra artması, iki ayı dikkatli yönetemezsek neyle karşılaşabileceğimizin örneği oldu. Kural-günlük hayat dengesinin iyi kurulması gerektiğini gösterdi. Bilim insanları da “Tedbirde salgın kafeste kalır, revahette ikinci pik yaşanır” dedi.
Ankara Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Aktüerya Bilimleri Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Tank, bilimsel araştırma projesi kapsamında tüm ülkelerin koronavirüs verilerini analiz etti ve bunları Türkiye’dekilerle karşılaştırarak yorumladı. Tank, ellerindeki verileri değerlendirerek simülasyonlar yaptıklarını, buna göre salgının Türkiye’de başladığı tarih olan 11 Mart’tan 180 gün sonra yok olmasını beklediklerini kaydetti. Türkiye’de pik noktasının 23 Nisan’da görüldüğünü, 21 Mayıs’tan itibaren ise ‘sönümleme’ noktasına geçildiğini ifade eden Tank “Yani uçak artık teker koyma yolunda ilerliyor. Süreç aşağı doğru iniyor. Ama iniş aşamasında herhangi bir türbülansa yakalanmamak için kişisel önlemlerimizi en üst düzeyde tutmamız gerekiyor” dedi. Yaptıkları çalışmaya göre 1 Ağustos’ta 56 vakanın görülmesini beklediklerini anlatan Tank, Google ve Apple verilerini dikkate alarak sokağa çıkma kısıtlaması öncesinde ve sonrasında yaşanan hareketliliği de incelediklerini söyledi. Tank, çok ilginç sonuçlara ulaştıklarını, sokağa çıkma kısıtlaması öncesinde ve sonrasında hareketliliğin tavan yaptığını, marketlere ve eczanelere yönelik büyük bir hareketlilik yaşandığını açıkladı. Sokağa çıkma kısıtlaması uygulanan Ankara, İstanbul ve İzmir’deki insan hareketliliğine ilişkin verileri, kısıtlamanın olmadığı Antalya ile karşılaştırdıklarını söyleyen Prof. Dr. Tank, Antalya’daki market ve eczane hareketliliğinde herhangi bir artış ve dalgalanma yaşanmadığına dikkat çekti. Tank, her sokağa çıkma kısıtlamasından önce çok yüksek derecede hareket ettiklerini vurgulayarak “Sokağa çıkma kısıtlamasının olduğu günler bu doğal olarak dip yapıyor. Sokağa çıkma kısıtlaması bittikten sonra tekrar tavan yapıyor ve ondan sonra 1-2 gün düşüyor. Tekrar sokağa çıkma yasağı başlayacağı zaman tekrar çok yükseliyor ve düşüyor. İnanılmaz bir dalga var. Sokağa çıkma kısıtlaması başlamadan önceki döneme göre en az 8 kat bir artış var. Yani sokağa çıkma yasağımız olmasaydı biz marketlere ne kadar gidiyorduk? Bir kere gidiyorduk. Ama şimdi sokağa çıkma kısıtlamasından sonra 8 kere gidiyoruz” dedi. Sosyal medya hesabından Bolu’daki verileri de paylaşan Tank “Her aralıklı sokağa kısıtlamasından önce ve sonra daha çok hareket ettiğimizi gösteren grafik. Hiç kısıtlama uygulanmayan Bolu’da stabil giden hareketliliğin bayram kısıtlamasından hemen önce artışı çok dikkat çekici” ifadelerini kullandı.
‘GEVŞETMEK DAHA ZOR’
Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Alpay Azap ise normalleşme adımları ve salgına dair şunları söyledi: “Gevşetme tedbirlerini uygulamak, sıkılama tedbirlerinden çok daha zor. Hastalığın birinci dalga içinde pik yapma olasılığı var. Belki bir hafta sonra, ortaya çıkacak sonuçlara göre kararlar revize edilebilir. Örneğin kafelere, restoranlara giden insanlarımız kurallara uymayınca, tekrar kapatma kararı verilebilir. 1 Haziran itibariyle eskiye dönmememiz için kimsenin dört ay önceki gibi alışveriş, tatil yapmaması, işyerinde aynı şekilde davranmaması, fizik mesafeyi, maske takmayı, el temizliğini ihmal etmemesi gerekiyor. Gevşetmenin nedenlerinden biri de aşının hemen bulunamayacak olması. 2020 yılının sonuna kadar, insanlar üzerinde yaygın olarak kullanılacak, etkili ve yan etkileri tolere edilebilecek bir aşı beklemiyoruz. Önlem almayarak sürü bağışıklığına gitmenin bedeli büyük olur.”
EN KAPSAMLI NORMALLEŞME BUGÜN BAŞLIYOR
10 Mart’ta ilk vakanın görülmesiyle başlayan koronavirüsle mücadele sürecinde, bugün en kapsamlı normalleşme adımları hayata geçiyor. 30 Mayıs itibariyle 163 bin 103 vaka ve 4 bin 515 vefatın açıkladığı tabloda ‘hayata dönüş’ başlıyor. İşte ‘yeni normal hayat’:
Özel okul öncesi eğitim kurumları, yabancı dil, bilgisayar gibi çeşitli kurslar ile sürücü kursları açılıyor.
Şehirlerarası seyahat kısıtlaması son buluyor.
Sokağa çıkma kısıtlamasına tabi çocuk ve gençler bakıcı, aile büyükleri, kreş/gündüz bakımevlerine gidebilecek, veli nezaretinde yolculuk yapabilecek.
İdari izinde bulunan veya esnek çalışma sistemine dahil olan kamu personeli normal mesaiye başlıyor.
Restoran, kafe, pastane, kıraathane, çay bahçeleri, dernek lokali, yüzme havuzu, kaplıca türü işletmeler saat 22.00’ye kadar hizmet vermeye başlayacak. Eğlence mekanları ile nargile satışı kapsam dışı.
Plajlar, milli parklar ve bahçeler, müzeler faaliyete geçiyor.
Spor salonları ve tesisleri gece 24.00’e kadar hizmet verebilecek. Buhar banyosu ve sauna bölümleri kapalı kalacak.
İstanbul’da eczaneler hafta içi ve cumartesi günleri 09.00-19.00 arasında açık.
Kütüphaneler, millet kıraathaneleri, gençlik merkezleri, gençlik kampları faaliyetlerini sürdürecek.
Açık havada oturma alanları bulunan yerlerdeki konserler saat 24.00 ile sınırlı olmak şartıyla başlayabilecek.
Deniz turizmi, balıkçılığı ve taşımacılığıyla ilgili sınırlamalar kaldırıldı.
Duruşma ve keşif haricindeki tüm yargısal faaliyetler başlayacak. Duruşma ve keşifler16 Haziran’da.
Cezaevlerinde kapalı görüşler yeniden başlıyor.
20 yaş altıyla ilgili sokağa çıkma uygulamasını 18 yaşa iniyor ve 0-18 yaş grubunun tamamı, çarşamba ve cuma günleri 14.00-20.00 saatleri arasında sokağa çıkma sınırlamasına tabi olmayacak.
65 yaş ve üstünün sokağa çıkma sınırlaması ve pazar günleri 14.00-20.00 saatleri arasında istisna kapsamında olma uygulaması devam edecek.
ANADOLU’DA ‘İSTANBUL’ PİKİ’
İstanbul’da toplu taşımada yüzde 50 doluluk uygulaması sürecek. İBB Bilimsel Danışma Kurulu’nun değerlendirmesinin ardından İBB, parkları, oyun alanlarını, tuvaletleri, İSPARK’ları, yüzde elli kuralına uyulması şartıyla kütüphaneleri, açık alanları açacak. Beltur, sosyal tesis, kafe ve lokantalar ise ikinci aşamada değerlendirilecek. Kentteki normalleşme adımlarını masaya yatıran Danışma Kurulu, şunlara dikkat çekti: “Ölüm oranlarında azalma olduğu gözükmekte. Ancak vaka sayılarındaki düşüş bir süredir yavaşlamış durumda. İstanbul dışındaki birçok ilde kontrol edilebilir bir vaka sayıları mevcuttu; ancak İstanbul’dan gidenler nedeniyle hasta sayılarında kısmi artış oldu. Eylül, Ekim ayında ise tatil bölgeleri için ciddi bir sıkıntı yaşanması bekleniyor. Artan sosyalleşme ve kural ihlalleri nedeniyle şuana kadar iyi giden durum tersine dönebilir. Bir rahatlama söz konusu. Fiziksel mesafeye uyulmuyor. İkinci dalga Ekim ayı gibi gelebilir. En zorlu süreç başladı.”